نسبت ایقاعینسبت ایقاعی به مفاد هیئت مرکّب تام حاکی از ایقاع نسبت اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفنسبت ایقاعی، مقابل نسبت وقوعی بوده و به نسبتی گفته می‌شود که به محض انشا، در خارج محقق گردد. ۱.۱ - توضیحمدلول هیئت در مرکبات تام و ناقص، نسب تام و روابط ذهنی است که در میان مفاهیم وجود دارد و این هیئت‌ها حاکی از آن‌ها می‌باشد. ۲ - تفاوت بین نسبت در مرکبات تام و ناقصتفاوت نسبت موجود در مرکبات تام با نسبت موجود در مرکبات ناقص این است که در جمله‌ها و مرکبات تام، هیئت از ایقاع نسبت حکایت می‌نماید؛ بر خلاف مرکبات ناقص که هیئت در آن‌ها از وقوع نسبت حکایت می‌کند؛ ۳ - دو حیثیت در نسبت و روابطبه بیان دیگر در نسبت و روابط، دو حیثیت تصور می‌شود: ۱. حیثیت ایقاع نسبت؛ یعنی خروج آن از عدم به وجود( معنای مصدری )؛ ۲. حیثیت وقوع نسبت؛ یعنی ثبوت و استمرار وجود آن( معنای اسم مصدری ) بدون نظر به ایقاع نسبت حیثیت اول (نسبت ایقاعی) محکی مرکبات تام (اسمی یا فعلی) و حیثیت دوم(نسبت وقوعی) محکی مرکبات ناقص است. ۴ - مکان نسبت ایقاعیاز آن جا که نسبت ایقاعی در رتبه قبل از نسبت وقوعی و مقدمه آن است زیرا وجود، فرع ایجاد و وقوع، مؤخر از ایقاع است در نتیجه، قضایای ناقص تقییدی در رتبه متأخر از قضایای تام قرار داشته و نتیجه آن است. بر اساس این، در بین علما مشهور است که:«انّ الاوصاف قبل العلم بها اخبار و الاخبار بعد العلم بها اوصاف». ۵ - نکتهنسبت ایقاعی در برخی کتاب‌های اصولی مترادف با نسبت موجود در جمله‌های انشایی به کار رفته است، در حالی که نسبت ایقاعی در این جا جمله‌های تام خبری را نیز شامل می‌شود. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۲۴، برگرفته از مقاله «نسبت ایقاعی». رده‌های این صفحه : نسبت کلامی
|